ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา โลกการเงินได้เปลี่ยนโฉมหน้าอย่างรวดเร็วจากระบบเดิมที่มีศูนย์กลางควบคุม
มาสู่ยุคที่เทคโนโลยีบล็อกเชนเข้ามามีบทบาทสำคัญ
หนึ่งในนวัตกรรมที่โดดเด่นและเปลี่ยนวิธีการลงทุนของผู้คนทั่วโลกคือ DEX หรือ Decentralized Exchange
ซึ่งเป็นแพลตฟอร์มซื้อขายคริปโตเคอร์เรนซีแบบไร้ศูนย์กลาง
หลายคนอาจยังไม่เข้าใจว่า DEX คืออะไร ทำงานอย่างไร และสำคัญอย่างไรต่อโลกการเงินในอนาคต
บทความนี้จะพาคุณไปทำความเข้าใจให้ลึกขึ้น
โลกที่ไม่ต้องมีคนกลาง
โดยพื้นฐานแล้ว DEX คือแพลตฟอร์มที่เปิดให้ผู้ใช้งานสามารถซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลได้โดยตรงจากกระเป๋าเงินของตนเอง
โดยไม่ต้องผ่านตัวกลางอย่างศูนย์ซื้อขายกลางแบบดั้งเดิม
ซึ่งปกติแล้วผู้ใช้งานจะต้องฝากเหรียญไว้กับผู้ให้บริการเพื่อทำการซื้อขาย
แต่ใน DEX ผู้ใช้งานสามารถเชื่อมต่อกระเป๋าเงินดิจิทัลเข้ากับแพลตฟอร์ม
แล้วทำธุรกรรมโดยตรงผ่านระบบสัญญาอัจฉริยะที่อยู่บนเครือข่ายบล็อกเชน
แนวคิดนี้ถือเป็นการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่
เพราะมันคืนอำนาจและการควบคุมให้กับผู้ใช้งานอย่างแท้จริง
ทุกการทำธุรกรรมขับเคลื่อนด้วยโค้ดที่โปร่งใส ตรวจสอบได้ และไม่ขึ้นอยู่กับบุคคลใดบุคคลหนึ่ง
เทคโนโลยีเบื้องหลังการทำงานของ DEX
แพลตฟอร์ม DEX ส่วนใหญ่มักใช้ระบบที่เรียกว่า Automated Market Maker
ซึ่งต่างจากการซื้อขายแบบเดิมที่อาศัยการจับคู่คำสั่งซื้อและขายโดยตรง
ในระบบนี้ การแลกเปลี่ยนจะเกิดขึ้นโดยอัตโนมัติผ่านสูตรคำนวณราคาที่อิงตามอัตราส่วนของเหรียญใน Liquidity Pool
ซึ่งคือกองทุนรวมของเหรียญที่ผู้ใช้นำมาฝากเพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยน
ผู้ให้บริการสภาพคล่องจะฝากเหรียญคู่กันไว้ เช่น อีเธอเรียมกับดอลลาร์ดิจิทัล
เพื่อให้คนอื่นเข้ามาแลกเปลี่ยนได้
ระบบจะใช้สูตรคณิตศาสตร์ในการคำนวณราคาทันทีโดยไม่ต้องรออีกฝั่งมารับคำสั่งซื้อขาย
การทำงานทั้งหมดนี้เกิดขึ้นผ่านระบบอัตโนมัติที่อยู่บนเครือข่ายบล็อกเชน
ตัวอย่างของ DEX ที่ได้รับความนิยม ได้แก่ ยูนิสวอป แพนเค้กสวอป ซูชิสวอป และดีวายดีเอ็กซ์
ซึ่งแต่ละแพลตฟอร์มมีจุดเด่นแตกต่างกัน ทั้งด้านค่าธรรมเนียม ประเภทสินทรัพย์ที่รองรับ และเครือข่ายที่ใช้งาน
เหตุผลที่ DEX ได้รับความนิยมในยุคนี้
ความนิยมของ DEX เติบโตอย่างรวดเร็ว
โดยเฉพาะหลังจากที่หลายแพลตฟอร์มศูนย์กลางขนาดใหญ่ประสบปัญหาเรื่องความโปร่งใสและความน่าเชื่อถือ
นักลงทุนจำนวนมากเริ่มหันมาสนใจการถือครองสินทรัพย์ด้วยตัวเอง
และต้องการลดการพึ่งพาบุคคลที่สามในการดูแลเงินทุน
ข้อได้เปรียบสำคัญของ DEX คือการที่ผู้ใช้งานเป็นเจ้าของเหรียญอย่างแท้จริง
เนื่องจากเหรียญไม่ถูกเก็บไว้ในบัญชีกลาง
ไม่มีใครสามารถอายัดหรือควบคุมบัญชีได้โดยพลการ
ผู้ใช้งานยังสามารถเข้าถึงเหรียญใหม่ ๆ ได้รวดเร็วกว่า
เพราะโปรเจกต์จำนวนมากมักเปิดซื้อขายบน DEX ก่อนที่จะเข้าตลาดใหญ่
อีกจุดเด่นคือความเป็นส่วนตัว
แพลตฟอร์ม DEX หลายแห่งไม่บังคับให้ยืนยันตัวตน
ซึ่งตอบโจทย์ผู้ใช้งานที่ให้ความสำคัญกับสิทธิในการควบคุมข้อมูลของตนเอง
ความเสี่ยงและข้อควรระวัง
อย่างไรก็ตาม อิสรภาพมาพร้อมกับความรับผิดชอบ
ผู้ใช้งาน DEX ต้องเข้าใจระบบและแบกรับความเสี่ยงเองทั้งหมด
ความเสี่ยงหนึ่งที่พบบ่อยคือโครงการหลอกลวงที่เปิดตัวเหรียญเพื่อดึงดูดเงินจากนักลงทุน
แล้วหายตัวไปโดยไม่ทิ้งร่องรอย หรือที่เรียกกันว่า Rug Pull
อีกหนึ่งความเสี่ยงที่มักเกิดกับผู้ให้สภาพคล่องคือ Impermanent Loss
ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อราคาของเหรียญเปลี่ยนแปลงอย่างรุนแรง
ทำให้มูลค่าโดยรวมของสินทรัพย์ที่ฝากไว้ลดลง
ยังมีเรื่องค่าธรรมเนียมที่ต้องระวัง
โดยเฉพาะบนเครือข่ายอย่างอีเธอเรียมที่มีค่าใช้จ่ายในการทำธุรกรรมค่อนข้างสูง
รวมถึงประสบการณ์การใช้งานที่อาจไม่เป็นมิตรกับผู้เริ่มต้น
เพราะต้องเข้าใจทั้งระบบกระเป๋าเงินดิจิทัล
วิธีเชื่อมต่อกับแพลตฟอร์ม และการยืนยันธุรกรรมแบบออนเชน
อนาคตของ DEX ในระบบการเงินใหม่
แม้ DEX จะยังไม่สามารถทดแทนตลาดแบบศูนย์กลางได้ทั้งหมด
โดยเฉพาะในเรื่องความเร็วและการใช้งานที่สะดวก
แต่แนวโน้มของการเติบโตในด้านเทคโนโลยีและความต้องการในอิสรภาพทางการเงิน
ทำให้ DEX กลายเป็นส่วนสำคัญในระบบการเงินแบบใหม่
ความสามารถในการเข้าถึงการเงินอย่างอิสระและไม่มีข้อจำกัดจากตัวกลาง
คือจุดแข็งที่ทำให้ DEX ได้รับความสนใจจากผู้คนทั่วโลก
โดยเฉพาะในภูมิภาคที่การเข้าถึงบริการทางการเงินยังมีข้อจำกัดสูง
หากโลกการเงินจะเดินหน้าไปในทิศทางที่เปิดกว้างและเป็นธรรมมากขึ้น
DEX คือกลไกสำคัญที่จะช่วยผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงนั้น
และสำหรับนักลงทุนยุคใหม่ การเข้าใจและเรียนรู้เกี่ยวกับ DEX
ไม่ใช่แค่เรื่องทางเลือกอีกต่อไป
แต่มันคือรากฐานของการลงทุนในอนาคต
Source
https://www.coinbase.com/learn/crypto-basics/what-is-a-dex
https://www.gemini.com/cryptopedia/decentralized-exchange-crypto-dex
https://www.binance.th/th/academy/essential/802ab88bef0f4e5da71a2cfa64549deb